Stobbezwammetje

Het stobbezwammetje leeft als saprofyt op dood loofhout en naaldhout. In het laagland heeft de schimmel een voorkeur voor loofhout, in bergachtig gebied (boven de 700 meter) groeit hij ook op naaldhout. De paddenstoeltjes verschijnen (meestal in groot aantal) op rottende stronken, boomstompen en gevallen stammen. De hoed heeft een duidelijke umbo (verhoogd middengedeelte). Hij is 3 tot 6 cm breed en honingkleurig, kaneelkleurig of roodbruin. Bij droog weer is hij lichter dan bij nat weer, en bij nat weer kan hij behalve donkerder ook tweekleurig worden (met een lichter centrum en een donkere rand, (4,12)). De eigenschap van sommige paddenstoelsoorten om bij bevochtiging van kleur te veranderen noemt men hygrofaan. De rand van de hoed is geribbeld. De plaatjes aan de onderzijde zijn aanvankelijk lichtbruin maar verkleuren naar roestbruin wanneer de sporen rijpen. Ze lopen enigszins af langs de steel. De steel is dun en heeft een afstaande ring (overblijfsel van het velum partiale dat in jonge toestand van de paddenstoel de plaatjes bedekt), maar die ring kan bij veroudering geheel of gedeeltelijk afvallen (9). De steel is vezelig van structuur en hol (3). Onder de ring is de steel donker van kleur en geschubd, erboven is hij lichtgeel (2,9). Over de vraag hoe de paddenstoeltjes groeien en zich ontwikkelen is een artikel van een Nederlandse onderzoeker verschenen (6). Op een donkere groeiplaats blijven stobbezwammetjes veel kleiner dan op een goed belichte plek (2).

De genusnaam Kuehneromyces is een eerbetoon aan Robert Kühner (1903-1996), een Franse mycoloog (8). De soortnaam mutabilis betekent "veranderlijk". Die heeft betrekking op de neiging van de hoed om bij bevochtiging van kleur te veranderen (4). Galerina mutabilis en Pholiota mutabilis zijn synoniemen van Kuehneromyces mutabilis (2,4).

De hoeden van stobbezwammetjes zijn uitstekend eetbaar, maar alleen na grondige verhitting (10), en hebben een aangename "paddenstoelgeur" (nooit een meelgeur!). Toch kan men ze beter niet verzamelen, daar er een groot risico is op verwisseling met het dodelijk giftige bundelmosklokje (Galerina marginata) en andere giftige paddenstoelen, die samen met stobbezwammetjes op een boomstronk kunnen groeien (2,4,9-12). Het Japanse stobbezwammetje (of Japans fluweelpootje, Pholiota nameko) heeft een enigszins vergelijkbare smaak (10) en is commercieel verkrijgbaar (tijdens de november en decembermaanden ook in een bekende supermarkt met vierletterige naam in Zuidhorn). Het mycelium van het stobbezwammetje was betrokken in meerdere onderzoeken die ten doel hadden om schimmels voor het saneren van verontreinigde bodem in te zetten (1,7). De paddenstoel bevat plantenstoffen met antivirale (5) en tumorgroei remmende (10) eigenschappen.

1. Anasonye F, Winquist E, Räsänen M, Kontro J, Björklöf K, Vasilyeva G, Jørgensen KS, Steffen KT, Tuomela M (2015) Bioremediation of TNT contaminated soil with fungi under laboratory and pilot scale conditions. International Biodeterioration & Biodegradation 105:7-12.
2. Gemeines Stockschwämmchen. Document op de.wikipedia.org
3. Gemeines Stockschwämmchen, Stockschwämmchen - Kuehneromyces mutabilis. Document op www.natur-in-nrw.de.
4. Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm. - Sheathed Woodtuft. Document op www.first-nature.com.
5. Lindequist U, Niedermeyer THJ, Jülich WD (2005) The pharmacological potential of mushrooms. eCAM 2(3):285–299.
6. Reijnders AFM (1971) The development of Kuehneromyces mutabilis (Agaricales). Acta Bot Neerl 20:305-308.
7. Sack U, Heinze TM, Deck J, Cerniglia CE, Martens R, Zadrazil F, Fritsche W (1997) Comparison of Phenanthrene and Pyrene Degradation by Different Wood-Decaying Fungi. Appl Environ Microbiol 63:3919-3925.
8. Singer R, Smith AH (1946) The Taxonomic Position of Pholiota mutabilis and Related Species. Mycologia 38:500-523.
9. Stobbezwammetje - Kuehneromyces mutabilis. Document op www.natuur-wereld.be.
10. Stockschwämmchen. Document op www.123pilze.de.
11. Stockschwämmchen Kuehneromyces mutabilis. Document op tintling.com.
12. Stockschwämmchen (Kuehneromyces mutabilis). Document op www.toxinfo.org.