Donker landkaartmos (Rhizocarpon reductum)
Donker
landkaartmos groeit als pioniersoort op zuur gesteente (bakstenen
muren, grafzerken, kiezels, zwerfstenen, hunebedden, beschoeiingen van
dijken). In zeldzame gevallen kan het ook op de schors van berkentakjes
en op tegels of glas worden aangetroffen (4). Dit korstmos houdt van
vochtige lucht en mijdt groeiplaatsen in de volle zon. De individuele
thalli zijn 1 tot 5 cm groot, maar er kunnen soms meerdere exemplaren
zijn versmolten die gezamenlijk een grotere oppervlakte beslaan. Ze
zijn grijs of grijsbruin van kleur en er zit een zwart hypothallus
onder dat aan de rand vaak duidelijk is te zien. Randlobben ontbreken,
maar er kunnen randvezels aanwezig zijn. Het thallus is in kleine,
hoekige areolen (eilandjes) opgesplitst (0.2-0.4 mm). De apotheciën
zijn klein (0.4-0.6 mm diameter), zwart, en steken niet boven het
thallus uit (2,3,6-8). Donker landkaartmos bevat stictisch zuur, een
plantenstof die de groei van kankercellen kan afremmen (5). In een
Brits onderzoek werd de groeisnelheid van vier korstmossoorten (donker
landkaartmos, steenstrontjesmos, gewoon landkaartmos, dikke blauwkorst)
in Wales vergeleken. Donker landkaartmos bleek het snelst te groeien.
De straal van een thallus nam toe met gemiddeld 1,5 mm per jaar. De
groeisnelheid was tevens afhankelijk van de grootte van het thallus.
Kleine thalli groeiden langzamer dan wat grotere exemplaren en in grote
thalli nam de groeisnelheid weer af (1). Het verband tussen
groeisnelheid en thallusgrootte is bij korstvormige en bladvormige
lichenen verschillend (1). Donker landkaartmos is wijdverspreid: Het
komt voor in Europa, Azië, Noord Amerika, Afrika, Australië, en Nieuw
Zeeland (10), maar ontbreekt in de poolstreken en de alpiene zones (4).
Naam
De genusnaam Rhizocarpon is van twee Griekse woorden afgeleid: het woord rhiza dat “wortel”, en het woord karpos dat “vrucht” betekent. De Latijnse soortnaam reductum betekent “diepliggend”, deze heeft betrekking op de apotheciën. Rhizocarpon obscuratum is een synoniem van R.reductum (9).
Waar gevonden
Wij
hebben thalli van donker landkaartmos gevonden op een beschaduwd,
bakstenen muurtje voor de Rensumaborg in Uithuizermeeden (brugrand over
de slotgracht).
Literatuur
1. Armstrong RA (2005) Growth curves of four crustose lichens. Symbiosis 38:47-57.
2. Association Française de Lichénologie. Rhizocarpon reductum Th. Fr. Document op www.afl-lichenologie.fr.
3. Gérault A. Rhizocarpon reductum Th.Fr. Document op www.lichensmaritimes.org.
4. Ihlen PG (2004) Taxonomy of the non-yellow species of Rhizocarpon (Rhizocarpaceae, lichenized Ascomycota) in the Nordic countries, with hyaline and muriform ascospores. Mycol Res 108:533-570.
5. Matwiejuk A (2010) Lichen secondary metabolites occurring in lichens of the genus Rhizocarpon Ramond ex DC (Rhizocarpaceae, lichenized Ascomycota) in Poland. Rocz Akad Roln Pozn 389:107-113.
6. Rhizocarpon reductum. Document op www.dorsetnature.co.uk [Dorset Nature]
7. Rhizocarpon reductum. Document op fungi.myspecies.info [Fungi of Great Britain and Ireland]
8. Rhizocarpon reductum. Document op www.irishlichens.ie. [Irish Lichens]
9. Silverside AJ (2014) Rhizocarpon reductum Th.Fr. Document op lastdragon.org [Images of British Lichens]
10. Wang WC, Zhao ZT, Zhang LL (2015) Four Rhizocarpon species new to China. Mycotaxon 130:883-891.
Terug naar de soortenlijst