Fluweelpootje (Flammulina velutipes)
Fluweelpootjes op stobbe Oeverlanden HoendiepFluweelpootjes in ZW hoek SmitparkFluweelpootje onderzijde

Het fluweelpootje is een algemeen voorkomende paddenstoel, die meestal groeit op dood loofhout (wilg, els, es, populier, vlier,beuk, iep), maar zich ook als parasiet op verzwakte loofbomen kan vestigen (1,5,11). Bij vochtig weer is de bovenzijde van de hoed helder oranjebruin, glanzend en slijmerig, bij droogte bruingeel en minder opvallend. De steel is aan de onderzijde fluweelachtig behaard, vandaar de Nederlandse naam "fluweelpootje" en de Engelse naam "velvet shank". De plaatjes zijn gebroken wit of bleekgeel van kleur. De paddenstoel is bestand tegen bevriezing in de winter. In Duitsland wordt hij vanwege dit feit "Winterpilz" genoemd. Na ontdooien gaat hij rustig verder met de vorming van sporen (4,5). Zulke sporen zijn meegenomen op een ruimtemissie (Spacelab D2) waarbij is onderzocht hoe de paddenstoel zich bij verschillende g-waarden ontwikkelde (6).

Naam
De genusnaam Flammulina is afgeleid van het Latijnse flammeus ("vlammetje"). Dit heeft betrekking op de heldere oranjebruine kleur. Velutipes is een samentrekking van twee Latijnse woorden: velutinus, dat "fluwelig", en pes dat "voet" betekent.

Eetbaarheid/nut
Fluweelpootjes zijn eetbaar, maar worden niet door iedereen gewaardeerd. Tijdens het verzamelen van paddenstoelen in het wild kan het fluweelpootje bovendien worden verwisseld met het giftige bundelmosklokje (Galerina marginata). Fluweelpootjes bevatten interessante plantenstoffen, zoals cholesterolverlagende (2), tumorgroei remmende (3) en antivirale (12) middelen. Over de geneeskrachtige eigenschappen van de paddenstoel is een uitgebreid overzichtsartikel verschenen (9). Biotechnologen zijn geinteresseerd in de soort vanwege de mogelijkheid om hem te gebruiken voor de omzetting van cellulose uit hout in bio-ethanol (7).  In Azië (China, Korea, Japan) worden fluweelpootjes op grote schaal gekweekt en voor consumptie verkocht onder de naam enoki-take. Ze zien er dan spierwit, geel of bruin uit en hebben een langgerekte vorm. Niet vanwege het feit dat ze in volslagen duisternis zijn opgekweekt zoals op Wikipedia wordt beweerd (8), maar doordat er tijdens de kweek speciale kragen op de kweekflessen worden gezet, waardoor de CO2 concentratie hoger is. De paddestoelen groeien dan met langere stelen en kleinere hoeden dan in de vrije natuur (10).

Waar gevonden
We hebben fluweelpootjes aangetroffen in het Smitpark, in natuurpark de Oeverlanden, en in de berm van de Hanckemalaan, in alle gevallen op dode stobben of gevallen hout. Bovendien ontdekten we de zwam op een verzwakte, levende paardekastanje bij de NH kerk in Noordhorn.

Literatuur
1. Fenwick GA (1996) The breakdown of a beech tree - The first five years. Mycologist 10:26-28.
2. Fukushima M, Ohashi T, Fujiwara Y, Sonoyama K, Nakano M (2001) Cholesterol-lowering effects of Maitake (Grifola frondosa) fiber, Shiitake (Lentinus edodes) fiber, and Enokitake (Flammulina velutipes) fiber in rats. Exp Biol Med 226:758-765.
3. Ikekawa T, Maruyama H, Miyano T, Okura A, Sawasaki Y, Naito K, Kawamura K, Shiratori K (1985) Proflamin, a new antitumor agent: preparation, physicochemical properties and antitumor activity. Jpn J Cancer Res 76:142-148.
4. Ingold CT (1978) Survival of Flammulina velutipes in severe frost and the liberation of spores under freezing conditions. Bull Br Mycol Soc 12:86-87.
5. Ingold CT (1980) Flammulina velutipes. Bull Br Mycol Soc 14:112-118.
6. Kern VD, Hock B (1996) Gravimorphogenesis and ultrastructure of the fungus Flammulina velutipes grown in space, on clinostats and under hyper-G conditions. Advances in Space Research 17:183–186.
7. Mizuno R, Ichinose H, Maehara T, Takabatake K, Kaneko S (2009) Properties of ethanol fermentation by Flammulina velutipes. Biosci Biotechnol Biochem 73:2240-2245.
8. Rockefeller A a.o. Enokitake. Document op en.wikipedia.org.
9. Tang C, Hoo PCX, Tan LTH, Pusparajah P, Khan TM, Lee LH, Goh BH, Chan KG (2016) Golden needle mushroom: A culinary medicine with evidence-based biological activities and health promoting properties. Front Pharmacol 7 (in press).
10. Van Peer A, reactie via e-mail ontvangen (Fujian Agriculture and Forestry University, College of Life Sciences, Fuzhou, Fujian, China).
11. Vellinga EC (1996) Flammulina velutipes in the Netherlands. Mycologist 10:167-172.
12. Wang H, Ng TB (2001) Isolation and characterization of velutin, a novel low-molecular-weight ribosome-inactivating protein from winter mushroom (Flammulina velutipes) fruiting bodies. Life Sci 68:2151-2158.

Terug naar de soortenlijst