Het
fluweelpootje is een algemeen voorkomende paddenstoel, die meestal
groeit op dood loofhout (wilg, els, es, populier, vlier,beuk, iep),
maar zich ook als parasiet op verzwakte loofbomen kan vestigen
(1,5,11). Bij vochtig weer is de bovenzijde van de hoed helder
oranjebruin, glanzend en slijmerig, bij droogte bruingeel en minder
opvallend. De steel is aan de onderzijde fluweelachtig behaard, vandaar
de Nederlandse naam "fluweelpootje" en de Engelse naam "velvet shank".
De plaatjes zijn gebroken wit of bleekgeel van kleur. De paddenstoel is
bestand tegen bevriezing in de winter. In Duitsland wordt hij vanwege
dit feit "Winterpilz" genoemd. Na ontdooien gaat hij rustig verder met
de vorming van sporen (4,5). Zulke sporen zijn meegenomen op een
ruimtemissie (Spacelab D2) waarbij is onderzocht hoe de paddenstoel
zich bij verschillende g-waarden ontwikkelde (6).
Naam
De genusnaam Flammulina is afgeleid van het Latijnse flammeus ("vlammetje"). Dit heeft betrekking op de heldere oranjebruine kleur. Velutipes is een samentrekking van twee Latijnse woorden: velutinus, dat "fluwelig", en pes dat "voet" betekent.
Eetbaarheid/nut
Fluweelpootjes
zijn eetbaar, maar worden niet door iedereen gewaardeerd. Tijdens het
verzamelen van paddenstoelen in het wild kan het fluweelpootje
bovendien worden verwisseld met het giftige bundelmosklokje (Galerina marginata).
Fluweelpootjes bevatten interessante plantenstoffen, zoals
cholesterolverlagende (2), tumorgroei remmende (3) en antivirale (12)
middelen. Over de geneeskrachtige eigenschappen van de paddenstoel
is een uitgebreid overzichtsartikel verschenen (9). Biotechnologen
zijn geinteresseerd in de soort vanwege de mogelijkheid om hem te
gebruiken voor de omzetting van cellulose uit hout in bio-ethanol
(7). In Azië (China, Korea, Japan) worden fluweelpootjes op grote
schaal gekweekt en voor consumptie verkocht onder de naam enoki-take.
Ze zien er dan spierwit, geel of bruin uit en hebben een langgerekte
vorm. Niet vanwege het feit dat ze in volslagen duisternis zijn
opgekweekt zoals op Wikipedia wordt beweerd (8), maar doordat er
tijdens de kweek speciale kragen op de kweekflessen worden gezet,
waardoor de CO2 concentratie hoger is. De paddestoelen groeien dan met
langere stelen en kleinere hoeden dan in de vrije natuur (10).
Waar gevonden
We
hebben fluweelpootjes aangetroffen in het Smitpark, in natuurpark de
Oeverlanden, en in de berm van de Hanckemalaan, in alle gevallen op
dode stobben of gevallen hout. Bovendien ontdekten we de zwam op een
verzwakte, levende paardekastanje bij de NH kerk in Noordhorn.
Literatuur
1. Fenwick GA (1996) The breakdown of a beech tree - The first five years. Mycologist 10:26-28.
2. Fukushima M, Ohashi T, Fujiwara Y, Sonoyama K, Nakano M (2001) Cholesterol-lowering effects of Maitake (Grifola frondosa) fiber, Shiitake (Lentinus edodes) fiber, and Enokitake (Flammulina velutipes) fiber in rats. Exp Biol Med 226:758-765.
3.
Ikekawa T, Maruyama H, Miyano T, Okura A, Sawasaki Y, Naito K, Kawamura
K, Shiratori K (1985) Proflamin, a new antitumor agent: preparation,
physicochemical properties and antitumor activity. Jpn J Cancer Res
76:142-148.
4. Ingold CT (1978) Survival of Flammulina velutipes in severe frost and the liberation of spores under freezing conditions. Bull Br Mycol Soc 12:86-87.
5. Ingold CT (1980) Flammulina velutipes. Bull Br Mycol Soc 14:112-118.
6. Kern VD, Hock B (1996) Gravimorphogenesis and ultrastructure of the fungus Flammulina velutipes grown in space, on clinostats and under hyper-G conditions. Advances in Space Research 17:183–186.
7. Mizuno R, Ichinose H, Maehara T, Takabatake K, Kaneko S (2009) Properties of ethanol fermentation by Flammulina velutipes. Biosci Biotechnol Biochem 73:2240-2245.
8. Rockefeller A a.o. Enokitake. Document op en.wikipedia.org.
9.
Tang C, Hoo PCX, Tan LTH, Pusparajah P, Khan TM, Lee LH, Goh BH, Chan
KG (2016) Golden needle mushroom: A culinary medicine with
evidence-based biological activities and health promoting properties.
Front Pharmacol 7 (in press).
10. Van Peer A, reactie via e-mail
ontvangen (Fujian Agriculture and Forestry University, College of Life
Sciences, Fuzhou, Fujian, China).
11. Vellinga EC (1996) Flammulina velutipes in the Netherlands. Mycologist 10:167-172.
12.
Wang H, Ng TB (2001) Isolation and characterization of velutin, a novel
low-molecular-weight ribosome-inactivating protein from winter mushroom
(Flammulina velutipes) fruiting bodies. Life Sci 68:2151-2158.