Gewone heksenboleet (Boletus erythropus)
De
gewone heksenboleet is een fraaie gaatjeszwam die als mycorrhiza-partner
leeft bij verschillende loofbomen (vooral eik, beuk en linde)
en ook bij naaldbomen (vooral fijnspar, grove den en spar) (1,2,4-6,9).
De hoed kan een doorsnee van 5 tot 15 cm krijgen. Hij is
gewelfd, aan de bovenzijde bruin of donkerbruin van kleur,
soms met wat roodachtige tinten, en in jonge toestand met een fluwelig,
maar later een kaal oppervlak (1,4). De poriën onder de hoed
zijn klein, bij jonge vruchtlichamen oranje maar
spoedig vuurrood en verkleuren blauw bij druk of beschadiging. Ze steken als "korreltjes" uit de hoedonderzijde. Het
weefsel van de buisjes is geelachtig en kan gemakkelijk van de rest van
de hoed worden gescheiden. De steel van de paddenstoel is dik
en ziet er vooral bij jonge exemplaren "buikig" uit. Bij veroudering
van het vruchtlichaam wordt hij slanker. De achtergrondkleur van
de steel is geel, maar er liggen verspreide rode schubjes op. In
tegenstelling tot andere boletensoorten is er bij de heksenboleet geen
gaasvormig netwerk op de steel aanwezig (1). Heksenboleten kunnen al in
het voorjaar (in juni), maar soms ook pas in de zomer of in de herfst
(tot eind oktober of begin november) verschijnen (4). De paddenstoel
komt voor in Europa, Voor-Azië, Noord Afrika en Noord Amerika (4).
Naam
Boletus
is een naam die al in de oudheid aan bepaalde paddenstoelen werd
gegeven, de naam is vermoedelijk afgeleid van het Griekse woord bolos dat "aardkluit" betekent. De soortnaam erythropus betekent "rode voet" of "rode basis". Volgens recente genetische inzichten moet de soort niet langer Boletus erythropus, maar Neoboletuls luridiformis heten (2,7,10). Boletus luridiformis en Boletus discolor zijn andere synoniemen van Boletus erythropus (8). Luridiformis betekent "op luridus lijkend" (Boletus luridus is de netstelige heksenboleet).
Eetbaarheid/nut
De
gewone heksenboleet is in gekookte of gebakken toestand uitstekend
eetbaar en wordt minder vaak door
maden aangetast dan eekhoorntjesbrood (1,2). Maar de paddenstoel kan
worden verwisseld met giftige soorten zoals de satansboleet. Volgens
ons is hij veel
te fraai en te zeldzaam om hem op te eten. In
Beieren denkt men daar anders over, want men beschouwt hem er
als een onmisbaar ingrediënt voor paddenstoelensoep (3). De blauwe
verkleuring van de vruchtlichamen bij druk of beschadiging berust op de
aanwezigheid van een chemische verbinding die met zuurstof uit de lucht
een reactie aangaat (3,4,11). Er bestaan - in ieder geval in Midden
Europa - echter variëteiten van de heksenboleet die deze verkleuring
niet of nauwelijks vertonen (3).
Waar gevonden
Wij
hebben heksenboleten in Zuidhorn op verschillende plaatsen
aangetroffen: in de bermen van de Stationsweg, in het driehoekige
perkje bij de hoek van de Stationsweg en de Gast, en in de westberm van
de Gast bij het katholieke kerkje St.Jozef. Onder monumentale
zomereiken, moseiken en lindebomen. Van bovenaf gezien is de
paddenstoel weinig opvallend, hij kan eruit zien als een halfvergane
tennisbal (zie foto rechtsboven). Maar wanneer hij is omgestoten of
omgereden, worden de vuurrode poriënlaag en de rode steel zichtbaar (zie
de beide middenste foto's).
Literatuur
1. Boletus erythropus Pers. Document op fungipedia.org.
2. Breese K
(2015) Flockenstieliger Hexenröhrling [Pilze des Monats, Juni 2015]. Document op pilze-und-kraeuter-straubing.de.
3. Flockenstieliger Hexenröhrling Neoboletus luridiformis. Document op 123pilze.de.
4. Flockenstieliger Hexenröhrling. Document op de.wikipedia.org.
5. Gewone heksenboleet Boletus erythropus Pers.: Fr.
Document op mycologia.be.
6. Karadelev M, Rusevska K, Spasikova S (2006) Ecology and distribution of the genus Boletus L. (Boletaceae) in the republic of Macedonia. Mycologia Montenegrina 9: 7–23.
7. Neoboletus luridiformis. Document op en.wikipedia.org.
8. Neoboletus luridiformis (Rostk.) Gelardi, Simonini & Vizzini
- Scarletina Bolete. Document op first-nature.com.
9. Noordeloos ME (2010) Hoe raak ik thuis in de boleten - 8. De
roodporieboleten (Sectie Luridi). Coolia 53:53-71.
10. Nuhn ME, Binder M, Taylor AF, Halling RE, Hibbett DS (2013) Phylogenetic overview of the Boletineae. Fungal Biology 117: 479–511.
11.
Wolf FA (1973) Synthesis of various products, especially
pigments, by fungi. Journal of the Mitchell Society [Fall 1973]:184-205.
Terug naar de soortenlijst