Gewoon varkensoor

Gewoon varkensoor groeit in loof- en naaldbossen tussen mos op de bodem. De vruchtlichamen verschijnen meestal in groepjes, maar kunnen ook alleen staan. Varkensoren hebben een voorkeur voor droge, zandige grond (2). Het mycelium van gewoon varkensoor werd altijd beschouwd als een schimmel die leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal (7), maar volgens moderne inzichten zijn varkens- (en hazen) oren ook ectomycorrhiza-partners van loofbomen. De paddenstoel is van binnen okergeel, hier en daar met een vleugje roze, en heeft de vorm van een komvormig oor met een insnijding die tot de steelaanzet naar beneden loopt. Het oor is 3 tot 9 cm hoog. De steel is kort, wit en geribbeld - maar niet altijd aanwezig. De buitenkant van de vruchtlichamen heeft vrijwel dezelfde kleur als de binnenkant, maar bezit nooit roze tinten. Het buitenoppervlak is enigszins viltig of schilferig (1,7,10). Otidea onotica komt niet alleen voor in Europa maar ook in Noord Amerika (6,7).

De genusnaam Otidea betekent "als een oor", de soortnaam onotica "ezelachtig". In Duitsland heet de paddenstoel daarom "Eselsohr". Peziza onotica, Pseudotis abietina, en Scodellina onotica zijn synoniemen van Otidea onotica (10). De verwantschappen tussen varkensoren, hazenoren en vergelijkbare paddenstoelen zijn onderzocht met moleculair-biologische technieken (3-5,8,11).

Volgens een Duitse website is het gewoon varkensoor smakelijk en uitstekend eetbaar. Maar het moet goed gekookt worden, want het bevat kleine hoeveelheden van de gifstof gyromitrine (2). In Engeland worden varkensoren daarom als oneetbaar beschouwd (10). Ons inziens kan men deze fraaie zwam maar beter laten staan, want het gaat om een soort die in Nederland sterk in aantal is afgenomen en die moet worden beschouwd als bedreigd. In vergelijking met andere schimmels heeft het gewoon varkensoor weinig neiging om radioaktief caesium in zijn vruchtlichamen op te hopen (12).

Op deze pagina hebben we een zelfgestelde regel overtreden. Bovenstaande foto's werden namelijk niet in Zuidhorn gemaakt, maar in het bos van de Coendersborg bij Nuis. We hebben het gewoon varkensoor echter ook wel eens in Zuidhorn gezien, bij de driesprong van de Stationsweg en de Gast. Zowel in Nuis als in Zuidhorn groeide de paddenstoel onder eiken.

1. Eselsohr (Pilz). Document op de.wikipedia.org.
2. Eselsohr, Rötlicher Öhrling . Document op 123pilze.de.
3. Hansen K, Læssøe T, Pfister DH (2001) Phylogenetics of the Pezizaceae, with an emphasis on Peziza. Mycologia 93:958-990.
4. Hansen K, LoBuglio KF, Pfister DH (2005) Evolutionary relationships of the cup-fungus genus Peziza and Pezizaceae inferred from multiple nuclear genes: RPB2, ß-tubulin, and LSU rDNA. Mol Phylogen Evol 36:1-23.
5. Hansen K, Olariaga I (2015) Species limits and relationships within Otidea inferred from multiple gene phylogenies. Persoonia 35:148-165.
6. Kanouse BB (1949) Studies in the genus Otidea. Mycologia 41:660-677.
7. Kuo M (2008) Otidea onotica. Document op mushroomexpert.com.
8. Liu CY, Zhuang WY (2006) Relationships among some members of the genus Otidea (Pezizales, Pyronemataceae). Fungal Diversity 23:181-192.
9. Olariaga I, van Vooren N, Carbone M, Hansen K (2015) A monograph of Otidea (Pyronemataceae, Pezizomycetes). Persoonia 35:166-229.
10. Otidea onotica (Pers.) Fuckel - Hare's Ear. Document op first-nature.com.
11. Perry BA, Hansen K, Pfister DH (2007) A phylogenetic overview of the family Pyronemataceae (Ascomycota, Pezizales). Mycol Res 111:549-571.
12. Tsukada H, Shibata H, Sugiyama H (1998) Transfer of radiocaesium and stable caesium from substrata to mushrooms in a pine forest in Rokkasho-mura, Aomori, Japan. J Environ Radioactivity 39:149-160.