Inktviszwammen zijn wonderlijke paddenstoelen die behoren tot de familie van de stinkzwam. Ze zijn afkomstig uit Australië, Tasmanië, Nieuw Zeeland en Maleisië en werden  in Europa voor het eerst waargenomen in de Vogezen. Volgens sommigen al in 1914 (1), maar volgens anderen dateert de eerste bevestigde waarneming uit 1920 (9). Vermoedelijk zijn sporen  van de inktviszwam via de import van wol en van militaire goederen tijdens de eerste wereldoorlog vanuit Australië in Frankrijk terechtgekomen (1,3,10). Vanaf de eerste vindplaats heeft de soort zich binnen een eeuw over een groot deel van Europa verspreid (1). In 1973 werd de inktviszwam voor het eerst in Nederland waargenomen (3,14). De paddenstoel komt ook voor in Zuid Afrika en in het noorden van Californië (7). In jonge toestand ziet het vruchtlichaam eruit als een wit "ei" met een diameter van 2 tot 4 (in sommige gevallen zelfs 6) centimeter.  Het ei heeft een dikke, witte schil (peridium) en een bruingroen gekleurd, gelatineus inwendige (endoperidium).  Bij rijpheid barst het ei open en komen er vier tot zeven, 6 tot 10 cm lange en 1,5 tot 2 cm dikke, armen tevoorschijn, die dunnere uiteinden hebben. De armen zijn lichtroze tot rood-oranje van kleur en op onregelmatige wijze bedekt met resten van de gelatineuze gleba uit het endoperidium. Die resten verkleuren van bruingroen tot bijna zwart. Ze verspreiden een geur van rottend vlees, waardoor vliegen en andere insecten (zoals kevers)  worden aangetrokken (1). Via zulke bezoekers worden de sporen waarschijnlijk verspreid, maar verspreiding via de vacht van dieren, de schoenen van mensen en via de wind kan ook een rol spelen (9,13). Het mycelium van de inktviszwam leeft van de afbraak van dood organisch materiaal, zoals houtsnippers en bladstrooisel (3,4,5,8,13). Uit onderzoek naar de oecologie van de soort is gebleken dat de paddenstoel niet aan één specifiek biotoop is gebonden. Hij komt vooral voor in terreinen waar sprake is van menselijke activiteit, zoals begraafplaatsen, parken, recreatiebossen, weilanden, boomgaarden en de bermen van boswegen (1,13). Volgens Nederlandse mycologen "op schaduwrijke groeiplaatsen met een voedselrijke en sterk humeuze bodem" (3). Alleen op (zeer) kalkrijke grond lijkt de paddenstoel niet te gedijen (1,9). Binnen Roemenië komen inktviszwammen vooral voor in heuvelachtig en bergachtig gebied (2). De vruchtlichamen verschijnen tijdens perioden met flinke regenval (10), in de zomermaanden en de vroege herfst. Door toenemende droogte kan de soort in zijn oorspronkelijke vaderland Australië worden bedreigd (11). De zwam heeft een voorkeur voor warme en vochtige habitats (13).

Naam

De genusnaam Clathrus is afgeleid van het Griekse woord kleithron, dat "kooi" betekent (1). Vooral de traliestinkzwam, Clathrus ruber, heeft de vorm van een kooi, maar in jonge toestand kan de inktviszwam er ook kooi-achtig uitzien. De soortnaam archeri is een eerbewijs aan de Tasmaanse (amateur) botanicus William Archer (1820-1874) (8). Lysurus archeri, Anthurus archeri en Pseudocolus archeri zijn synoniemen van Clathrus archeri (1,5,8).

Eetbaarheid/nut
In volgroeide toestand is de inktviszwam vanwege zijn aasgeur volstrekt oneetbaar. In jonge toestand (het duivelsei-stadium) zou de paddenstoel evenals andere stinkzwammen wel eetbaar kunnen zijn (6,8), maar het lijkt ons niet verstandig om dat uit te proberen. De vruchtlichamen bevatten relatief grote hoeveelheden van het element mangaan (12).

Waar gevonden
Wij hebben inktviszwammen gezien in het boomgaard-gedeelte van Botanyske Tún De Kruidhof in Buitenpost (Friesland). Toen wij de tuin bezochten (eind augustus), waren er wel dertig exemplaren.

Literatuur
1. Birsan C, Cojocariu A, Cenusa E (2014) Distribution and Ecology of Clathrus archeri in Romania. Not Sci Biol 6:288-291.
2. Birsan C, Mardari C, Copot O, Tanase C (2021) Modelling the potential distribution and habitat suitability of the alien fungus Clathrus archeri in Romania. Bot Serb 45:241-250.
3. Boomsluiter M (2013) De inktviszwam, grote stinkerd onder de exoten. Kijk op Exoten, April 2013, 7.
4. Boomsluiter M (2017) Voor- of achteruitgang bij exotische stinkzwammen. Kijk op Exoten, Januari 2017, 2.
5. Clathrus archeri. Document op en.wikipedia.org.
6. De Vries F. Inktviszwam. Document op exota.blogspot.com.
7. Kuo M (2020) Clathrus archeri: The Helicopter Stinkhorn. Document op mushroomexpert.com.
8. O'Reilly P (2023) Clathrus archeri (Berk.) Dring - Devil's Fingers. Document op firstnature.com.
9. Parent GH, Thoen D (1986) État actuel de l'extension de l'aire de Clathrus archeri (Berkeley) Dring (syn. Anthurus archeri (Berk.) ed Fischer) en Europe, et particulièrement en France et au Benelux. Bull Soc Myc Fr 102:237-272.
10. Pietras M, Rudawska M, Iszkulo G, Kujawa A, Leski T (2016) Distribution and molecular characterization of an alien fungus, Clathrus archeri, in Poland. Pol J Environ Stud 25:1197-1204.
11. Pietras M, Kolanowska M, Selosse MA (2021) Quo vadis? Historical distribution and impact of climate change on the worldwide distribution of the Australasian fungus Clathrus archeri (Phallales, Basidiomycota). Mycol Progr 20:299-311.
12. Stijve T (1994) Avonturen met Clathrus ruber. Coolia 37:96-103.
13. Tintenfischpilz. Document op de.wikipedia.org.
14. Vellinga EC, Kuyper TW (2012) Uitheemse ectomycorrhizapaddenstoelen. Coolia 55:55-64.