Knotsvoettrechterzwam

Knotsvoettrechterzwammen zijn middelgrote paddenstoelen (doorsnee van de hoed 4 tot 8 centimeter) die in het najaar verschijnen in de strooisellaag van naald- en gemengde bossen. Het mycelium leeft van de afbraak van dit dode plantaardige materiaal. De schimmel is bestand tegen een geringe hoeveelheid zuur in de bodem, maar verdraagt sterke bodemverzuring niet (6). Het hoedoppervlak is grijsbruin van kleur, soms met olijfkleurige tinten, en heeft een lichtere rand. Het is glad, dikwijls enigszins vezelig, en voelt vochtig aan. De steel van de paddenstoel heeft een knotsvormige voet. Hij heeft ongeveer dezelfde kleur als de hoed en is bedekt met zijde-achtige vezels. De plaatjes aan de onderzijde van de hoed lopen ver af langs de steel. Ze zijn bleekgeel van kleur en bij het steeleind dikwijls gevorkt. Tussen de gewone plaatjes staan kortere exemplaren in (1,9). De soort komt voor in Europa en Noord Amerika (1). De sporen van de knotsvoettrechterzwam zien er onder de electronenmicroscoop anders uit dan de sporen van andere trechterzwam-soorten. Het sporenoppervlak is niet glad, maar ruw en biedt daardoor een korrelige aanblik (3). Onder de lichtmicroscoop is dit verschil niet te zien (3).

De knotsvoettrechterzwam wordt beschouwd als een oneetbare paddenstoel. Volgens Duitse ervaringsdeskundigen smaakt hij als "nat katoen" (1). Maar in Japan staat hij te boek als smakelijk (8). De paddenstoel bevat echter aldehyde dehydrogenase remmers: plantenstoffen die de afbraak van ethanol door de lever remmen. Wanneer hij in combinatie met alcohol genuttigd wordt, kunnen er onaangename ziekteverschijnselen optreden (1,5,8,11,12), maar omdat de hoeveelheid van de remstoffen sterk uiteenloopt, kunnen zulke verschijnselen soms ook volstrekt ontbreken (5). Sommige van deze remstoffen bleken een vetzuurachtige structuur te hebben (8). In de vruchtlichamen zijn ook plantenstoffen aanwezig die de groei van andere schimmels en van bacteriën onderdrukken. De chemische structuur van enkele van deze stoffen is bepaald (2). Plantenstoffen met tumorgroei-remmende eigenschappen zijn eveneens aanwezig (7). Het sporenvormende weefsel van de paddenstoel bevat verbindingen waaruit bij beschadiging blauwzuur vrijkomt (4). Bij een verwante soort, de nevelzwam (Clitocybe nebularis), ontbreken deze (4).

1. Ampulloclitocybe clavipes. Document op en.wikipedia.org.
2. Arnone A, Cardillo R, Valdo Meille S, Nasini G, Tolazzi M (1994) Secondary mould metabolites, Part 47. Isolation and structure elucidation of clavilactones A-C, new metabolites from the fungus Clitocybe clavipes. J Chem Soc Perkin Trans 1994:2165-2168.
3. Bigelow HE (1981) Spore ornamentation in the Tricholomataceae I. Mycologia 73:128-140.
4. Bousset M (1941) Sur la présence d'acide cyanhydrique chez Clitocybe clavipes et Rhodopaxillus nudus. Bull mens Soc Linn Lyon 10:154-155.
5. Cochran KW, Cochran MW (1978) Clitocybe clavipes: Antabuse-like reaction to alcohol. Mycologia 70:1124-1126.
6. Hintikka V (1969) Acetic acid tolerance in wood- and litter-decomposing Hymenomycetes. Karstenia 10:177-183.
7. Hou Y, Li Q, Chen M, Wu H, Yang J, Sun Z, Xu X, Ma G (2022) Novel geranylhydroquinone derived meroterpenoids from the fungus Clitocybe clavipes and their cytotoxic activity. Fitoterapia 161:105251.
8. Kawagishi H, Miyazawa T, Kume H, Arimoto Y, Inakuma T (2002) Aldehyde Dehydrogenase Inhibitors from the Mushroom Clitocybe clavipes. J Nat Prod 65:1712-1714.
9. Keulenfuß-Trichterling. Document op de.wikipedia.org.
10. Knotsvoettrechterzwam. Document op nl.wikipedia.org.
11. Valle G, Carmignani M, Michelini S, Battaglia A, Parisi A, Facciorusso A, Corretti R, Stanislao M, Volpe AR (2016) La sindrome coprinica ha compiuto 100 anni. G Med Mil 166:63-72.
12. Yamaura Y, Fukuhara M, Kawamata S, Satsumabayashi H, Takabatake E, Hashimoto T (1986) Effects of Clitocybe clavipes extract on the components and enzymes related to ethanol metabolism in mice. J Food Hygiene 27:522-527.