Pijpknotszwam (Macrotyphula fistulosa)
De
pijpknotszwam is een indrukwekkende paddenstoel die in de herfst
op gevallen takjes van loofbomen (vooral beuken, maar ook
hazelaars, berken, elzen en esdoorns) kan verschijnen
(2,3,6,8,10). De vruchtlichamen kunnen wel 20 cm hoog en 4
tot 5 mm breed worden, ze hebben de vorm van een honkbalknuppel en zijn
van binnen hol. Omdat de kleur van de zwam overeenkomt met de
kleur van gevallen bladeren, wordt hij ondanks zijn grootte toch
dikwijls over het hoofd gezien. Aanvankelijk is het vruchtlichaam
bleekgeel, maar later wordt het roodachtig bruin tot bruin (6). Hoewel
de paddenstoel ogenschijnlijk dikwijls op de grond groeit, gaat hij in
werkelijkheid altijd uit van begraven hout. De schimmel heeft een
voorkeur voor vochtige, basenrijke bodems (dus b.v. klei). Op een
droge, basenarme bodem komt hij nauwelijks voor (6). Pijpknotszwammen
steken tussen het eind van september en november de kop op, vaak pas na
de eerste nachtvorst. Ze kunnen tot het volgend jaar aanwezig blijven
(6). Op het Noordelijk
halfrond heeft de soort een grote verspreiding: hij komt in ieder geval
voor in Europa, Noord Amerika en Japan (6).
Naam
De soortnaam fistulosa betekent "buisvormig". Typhula betekent "wat rokerig", dit heeft wellicht betrekking op de bruingele kleur (5,10). Het voorvoegsel macro betekent "groot". Clavaria contorta en Clavaria fistulosa zijn synoniemen van Macrotyphula fistulosa (9). Andere synoniemen zijn: Clavaria ardenia, Tremella ferruginea, en Clavariadelphus fistulosus (10). En, om de lijst nog langer te maken: ook Clavariella
fistulosa, Typhula fistulosa, Clavaria rigens, Clavaria
pilipes, Clavaria pilosa, Clavaria tuberosa, Clavaria
macrorhiza, en Pistillaria alnicola zijn synoniemen! (7). Volgens Spaanse auteurs is Clavaria contorta echter toch een afzonderlijke soort, en zou Macrotyphula fistulosa weer Typhula fistulosa
moeten gaan heten (4). Verwantschappen tussen knotszwammen zijn
onderzocht met behulp van moleculair-biologische technieken (1).
Eetbaarheid/nut
Pijpkotszwammen zijn niet eetbaar.
Waar gevonden
Wij hebben
vruchtlichamen van de pijpknotszwam gevonden in het centrale bosperceel
van het Smitpark in Zuidhorn, en ook in het bosje rond de Kuzemerkooi
in Oldekerk.
Literatuur
1. Dentinger BTM, McLaughlin DJ (2006) Reconstructing the Clavariaceae using nuclear large subunit rDNA sequences and a new genus segregated from Clavaria. Mycologia 98:746-762.
2.
Küffer N, Senn-Irlet B (2005) Diversity and ecology of wood-inhabiting
aphyllophoroid Basidiomycetes on fallen woody debris in various forest
types in Switzerland. Mycol Progr 4:77-86.
3. Markiewicz E (2018) New site of Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga in southern Wielkopolska. Przegląd Przyrodniczy (Natuurbeoordeling) 29:111-113.
4. Olariaga I, Salcedo I (2012) New combinations and notes in clavarioid fungi. Mycotaxon 121:37-44.
5. Pipe Club Macrotyphula fistulosa. Document op www.jungledragon.com.
6. Röhrige Keule. Document op de.wikipedia.org.
7. Röhrige Keule, Macrotyphula fistulosa. Document op pilzbuch.pilzwelten.de.
8. Senn-Irlet B, Mürner R, Martini E, Küffer N, De Marchi R, Bieri G (2012) Saprobic fungi on wood and litter of Alnus alnobetula in the Swiss Alps. Mycotaxon 120:506.
9. Shiryaev A (2009) Diversity and distribution of clavaroid fungi in Estonia. Folia Cryptog Estonica 45:65-80.
10. Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga - Pipe Club. Document op www.first-nature.com.
Terug naar de soortenlijst