Pijpknotszwam (Macrotyphula fistulosa)
Pijpknotszwam ZuidhornPijpknotszwam Oldekerk
De pijpknotszwam is een indrukwekkende paddenstoel die in de herfst op gevallen takjes van loofbomen (vooral beuken, maar ook hazelaars, berken, elzen en esdoorns) kan verschijnen (2,3,6,8,10). De vruchtlichamen kunnen wel 20 cm hoog en 4 tot 5 mm breed worden, ze hebben de vorm van een honkbalknuppel en zijn van binnen hol. Omdat de kleur van de zwam overeenkomt met de kleur van gevallen bladeren, wordt hij ondanks zijn grootte toch dikwijls over het hoofd gezien. Aanvankelijk is het vruchtlichaam bleekgeel, maar later wordt het roodachtig bruin tot bruin (6). Hoewel de paddenstoel ogenschijnlijk dikwijls op de grond groeit, gaat hij in werkelijkheid altijd uit van begraven hout. De schimmel heeft een voorkeur voor vochtige, basenrijke bodems (dus b.v. klei). Op een droge, basenarme bodem komt hij nauwelijks voor (6). Pijpknotszwammen steken tussen het eind van september en november de kop op, vaak pas na de eerste nachtvorst. Ze kunnen tot het volgend jaar aanwezig blijven (6). Op het Noordelijk halfrond heeft de soort een grote verspreiding: hij komt in ieder geval voor in Europa, Noord Amerika en Japan (6).

Naam

De soortnaam fistulosa betekent "buisvormig". Typhula betekent "wat rokerig", dit heeft wellicht betrekking op de bruingele kleur (5,10). Het voorvoegsel macro betekent "groot". Clavaria contorta en Clavaria fistulosa zijn synoniemen van Macrotyphula fistulosa (9). Andere synoniemen zijn: Clavaria ardenia, Tremella ferruginea, en Clavariadelphus fistulosus (10). En, om de lijst nog langer te maken: ook Clavariella fistulosa, Typhula fistulosa, Clavaria rigens, Clavaria pilipes, Clavaria pilosa, Clavaria tuberosa, Clavaria macrorhiza, en Pistillaria alnicola zijn synoniemen! (7). Volgens Spaanse auteurs is Clavaria contorta echter toch een afzonderlijke soort, en zou Macrotyphula fistulosa weer Typhula fistulosa moeten gaan heten (4). Verwantschappen tussen knotszwammen zijn onderzocht met behulp van moleculair-biologische technieken (1).

Eetbaarheid/nut

Pijpkotszwammen zijn niet eetbaar.

Waar gevonden


Wij hebben vruchtlichamen van de pijpknotszwam gevonden in het centrale bosperceel van het Smitpark in Zuidhorn, en ook in het bosje rond de Kuzemerkooi in Oldekerk.

Literatuur

1. Dentinger BTM, McLaughlin DJ (2006) Reconstructing the Clavariaceae using nuclear large subunit rDNA sequences and a new genus segregated from Clavaria. Mycologia 98:746-762.
2. Küffer N, Senn-Irlet B (2005) Diversity and ecology of wood-inhabiting aphyllophoroid Basidiomycetes on fallen woody debris in various forest types in Switzerland. Mycol Progr 4:77-86.
3. Markiewicz E (2018) New site of Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga in southern Wielkopolska. Przegląd Przyrodniczy (Natuurbeoordeling) 29:111-113.
4. Olariaga I, Salcedo I (2012) New combinations and notes in clavarioid fungi. Mycotaxon 121:37-44.
5. Pipe Club Macrotyphula fistulosa. Document op www.jungledragon.com.
6. Röhrige Keule. Document op de.wikipedia.org.
7. Röhrige Keule, Macrotyphula fistulosa. Document op pilzbuch.pilzwelten.de.
8. Senn-Irlet B, Mürner R, Martini E, Küffer N, De Marchi R, Bieri G (2012) Saprobic fungi on wood and litter of Alnus alnobetula in the Swiss Alps. Mycotaxon 120:506.
9. Shiryaev A (2009) Diversity and distribution of clavaroid fungi in Estonia. Folia Cryptog Estonica 45:65-80.
10. Typhula fistulosa (Holmsk.) Olariaga - Pipe Club. Document op www.first-nature.com.

Terug naar de soortenlijst