Plooirokje (Parasola
plicatilis)
Het
plooirokje is een kleine paddenstoel uit de familie van de inktzwammen.
Na een regenperiode verschijnen de vruchtlichamen dikwijls in groepjes
in vochtig grasland, gazons en grazige wegbermen. De hoed heeft een
doorsnee van 2 tot 3 centimeter. In het begin is deze ei- of
eikelvormig (zie linkerfoto), maar later spreidt hij zich vlak uit.
Vanwege het gegroefde of gevoorde oppervlak doet hij dan aan een
plooirok, parasol, parachute of paraplu denken. De kleur van de
hoed is aanvankelijk lichtbruin met een donkerder centrum, maar wordt
later meer grijsachtig. De plaatjes aan de onderzijde zijn aanvankelijk gebroken wit, later donkergrijs en uiteindelijk zwart. Ze vervloeien echter niet tot inkt, zoals dit bij grotere
inktzwamsoorten gebeurt (7,12). De
steel is crèmekleurig en wordt ongeveer 6 centimeter lang. Het mycelium
van plooirokjes leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal
(10,13). In een Pools (1) en een Brits (5) onderzoek behoorden plooirokjes tot de paddenstoelsoorten die in een agrarische omgeving het meest werden gezien.
De vruchtlichamen kunnen verschijnen van begin april tot eind november,
maar laten tijdens warme en droge zomermaanden verstek gaan.
Op een vindplaats zijn ze normaliter drie tot vier keer per jaar
aanwezig, in sommige jaren zelfs zes maal. Ze kunnen zich binnen 24
uur volledig ontwikkelen en blijven meestal niet langer dan 48 uur
staan (6,12).
Naam
De genusnaam Parasola betekent "parasol", de soortnaam plicatilis "geplooid".
Er bestaan veel kleine inktzwamsoorten die sterk op het plooirokje
lijken en daarvan alleen door middel van microscopisch onderzoek kunnen
worden onderscheiden (9,12). De systematische positie van het plooirokje is al sinds het begin van de twintigste eeuw omstreden (7). In enkele oude boeken wordt de paddenstoel "gevoorde inktzwam" genoemd. Coprinus plicatilis en Agaricus plicatilis zijn synoniemen van Parasola plicatilis (9,12).
Eetbaarheid/nut
Plooirokjes
zijn niet eetbaar en wellicht zelfs giftig (12). Tijdens de afbraak van
plantaardig materiaal door de paddenstoel kunnen er
organohalogeenverbindingen ontstaan, o.a. chloorhoudende metabolieten
van hydrochinon (8). Biotechnici
zijn in het mycelium van de plooirokinktzwam geïnteresseerd omdat dit
in staat is om kleurstoffen af te breken en mogelijk gebruikt kan
worden bij de zuivering van industrieel afvalwater (2-4). De vruchtlichamen bevatten diterpenen. Eén van die stoffen bezit anti-tumor eigenschappen (11).
Waar gevonden
We
hebben plooirokjes binnen Zuidhorn in allerlei grazige bermen
aangetroffen, o.a. langs de Verlengde Hanckemalaan, Gaickingalaan en
Fanerweg.
Literatuur
1.
Adamczyk J, Glowacki L, Penczak T (2004) Structure of macrofungus
communities in different habitats of small postglacial pond margins.
Acta Oecologica 25:53-60.
2. Akdogan HA, Canpolat M (2013) Removal of reactive Orange 16 by immobilized Coprinus plicatilis in the batch shaking bioreactor. Fibers and Polymers 14:76-81.
3. Akdogan HA, Topuz MC, Urhan AA (2014) Studies on decolorization of reactive blue 19 textile dye by Coprinus plicatilis. J Environ Health Sci Eng 12:49.
4. Akdogan HA, Topuz MC (2014) Decolorization of Turqoise Blue HFG by Coprinus plicatilis for water bioremediation. Bioremediation J 18:287-294.
5.
Baird RE, Summer DR, Mullinix BG, Dowler CC, Phatak SC, Johnson AW,
Chalfant RB, Gay JD, Chandler LD, Baker SH (1993) Occurrence of fleshy
fungi from agricultural fields. Mycopathologia 122:29-34.
6. Bond TET (1981) Macro-fungi on a garden lawn, 1971-1978. Bull Br Myc Soc 15:99-138.
7. Buller AHR (1915) Some critical remarks on the generic positions of Psathyra urticaecola Berk. et Broome, Coprinus plicatilis Fr., and Psathyrella disseminata Pers. Trans Br mycol Soc 5:482-489.
8. Field JA, Verhagen FJM, de Jong E (1995) Natural organohalogen production by basidiomycetes. Trends Biotechnol 13:451-456.
9. Gemeiner Scheibchentintling Parasola plicatilis. Document op tintling.com.
10. Kuo M (2011) Parasola plicatilis. Document op mushroomexpert.com.
11. Liu Y, Li Y, Ou Y, Xiao S, Lu C, Zheng Z, Shen Y (2012) Guanacastane-type diterpenoids with cytotoxic activity from Coprinus plicatilis. Bioorg Med Chem Lett 22:5059-5062.
12. Parasola plicatilis (Curtis) Redhead, Vilgalys & Hopple - Pleated Inkcap. Document op first-nature.com.
13. Van Hertum J e.a. Plooirokje. Document op nl.wikipedia.org.
Terug naar de soortenlijst