Schubbige fopzwam

De schubbige fopzwam is een vrij kleine paddenstoel (hoeddoorsnee 1 tot 7 cm) die als mycorrhiza-partner groeit bij jonge naaldbomen (2,7,10,12,15) en jonge berken (4,9), vooral op zure grond (8), en soms tussen veenmos (11). De hoed is vleeskleurig (rood- of bruinachtig) en bedekt met fijne schubjes. Bij veroudering bleekt hij uit. De hoed van jonge vruchtlichamen is niet gegroefd, maar kan bij oude exemplaren onregelmatige, korte ribbels krijgen (2). De steel is in vergelijking met de hoed lang, altijd veel donkerder dan de hoed, bruin of roodbruin, meestal wat kronkelig van vorm, hol, voorzien van lichte lengtevezels en aan de basis witviltig (1,2,12,14). De plaatjes aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk crèmekleurig of bleekrose, later roodachtig of roodbruin. Ze staan ver uiteen en tussen de normale lamellen staan kortere in (1,3,12). Net als de gewone fopzwam heeft de schubbige witte sporen, wat je vanwege de bruine plaatjes niet zou verwachten (1,7,12).

De genusnaam Laccaria schijnt te zijn afgeleid van een Perzisch woord dat "lak" (of glanzende verf) betekent. De soortnaam proxima betekent "het naast" of "het dichtstbij". De schubbige fopzwam is namelijk nauw verwant met de gewone fopzwam en lijkt sterk op die andere soort (8). Uit kruisingsproeven is wel gebleken dat Laccaria proxima en Laccaria laccata afzonderlijke soorten zijn (10). Clitocybe proxima, Laccaria laccata var. proxima, en Clitocybe laccata var. proxima zijn synoniemen van Laccaria proxima. Laccaria proximella wordt door velen ook als een synoniem beschouwd, maar dit is omstreden (10).

Volgens een Duitse website is de hoed van de schubbige fopzwam evenals die van andere fopzwammen geschikt om in azijn ingelegd te worden (1) en volgens een Britse site kan hij worden gebakken (8). Maar omdat de paddenstoel met dodelijk giftige mosklokjes (Galerina marginata) en gordijnzwammen (Cortinarius orellanus) kan worden verwisseld, lijkt het ons niet verstandig om schubbige fopzwammen voor de maaltijd te verzamelen. Mycorrhiza-paddenstoelen beschermen hun gastheerboom tegen de schadelijke invloed van zware metalen in de bodem, zolang de concentratie van zulke verontreinigingen niet boven een bepaalde drempelwaarde uitkomt. In het geval van de schubbige fopzwam is dit aangetoond voor jonge dennen en het element nikkel (5). Het mechanisme dat aan de bescherming ten grondslag ligt is nog niet bekend. Laccaria proxima heeft in vergelijking met de amethystzwam en de gewone fopzwam veel minder neiging om arsenicum in zijn vruchtlichamen op te hopen (13). Het mycelium van de paddenstoel kan buitengewoon hoge zoutconcentraties verdragen. Biotechnologen zijn in deze eigenschap geïnteresseerd en onderzoeken de mogelijkheid om de schimmel voor bodemzuivering te gaan gebruiken (6).

1. Braunroter Lacktrichterling, Braunroter Lackpilz, Braunstieliger Lacktrichterling, Fuchsiger Lacktrichterling. Document op 123pilze.de.
2.Braunstieliger Lacktrichterling Laccaria proxima. Document op tintling.com.
3.Castro Cerceda ML, Freire L (1984) Estudio autoecológico y taxonómico del género Laccaria Bk. & Br. en Galicia. Anales de Biología 1:11-13.
4. Collier FA, Bidartondo MI (2009) Waiting for fungi: the ectomycorrhizal invasion of lowland heathlands. J Ecol 97:950-963.
5. Jentschke G, Godbold DL (2000) Metal toxicity and ectomycorrhizas. Physiol Plant 109:107-116.
6. Kernaghan G, Hambling B, Fung M, Khasa D (2002) In vitro selection of boreal ectomycorrhizal fungi for use in reclamation of saline-alkaline habitats. Restoration Ecology 10:43-51.
7. Kuo M (2010) Laccaria proxima. Document op mushroomexpert.com.
8. Laccaria proxima (Boud.) Pat. - Scurfy Deceiver. Document op first-nature.com.
9. Mason PA, Wilson J, Last FT (1984) Mycorrhizal fungi of Betula spp.: factors affecting their occurrence. Proc R Soc Edinburgh Section B 85:141-151.
10. Mueller GM (1991) The Swedish taxa of Laccaria (Tricholomataceae) with notes on their distribution. Nord J Bot 10:665-680.
11. Pázmány D (1994) Zur Systematik der Gattung Laccaria Bk. et Br. Z Mykol 60:5-12.
12. Sánchez Iglesias F (2015) Laccaria proxima (Boud.) Pat. Document op micobotanicajaen.com.
13. Slekovec M, Irgolic KJ (1996) Uptake of arsenic by mushrooms from soil. Chemical Speciation and Bioavailability 8:67-73.
14. Tanchaud P (2012) Laccaria proxima (Boudier) Patouillard. Document op mycocharentes.fr.
15. Termorshuizen AJ, Schaffers AP (1987) Occurrence of carpophores of ectomycorrhizal fungi in selected stands of Pinus sylvestris in the Netherlands in relation to stand vitality and air pollution. Plant and Soil 104:209-217.