Spitse knotszwam (Clavaria falcata) ?
Spitse knotszwam SmitparkSpitse knotszwam Smitpark 2Knotszwam detail
De spitse knotszwam is een opvallende, helderwitte paddenstoel die in schrale, onbemeste graslanden groeit (3,8), maar ook in bosachtige omgeving tussen gras en mos langs paden (4,9,10) kan verschijnen. Volgens het Overzicht van de Paddenstoelen in Nederland (1995) komt hij voor op "mineraalrijke kleiïge of lemige bodems, op kalere plekjes in open bossen en in schrale graslanden". Het vruchtlichaam bestaat uit een lang, stok- of knotsvormig bovengedeelte en een kortere, ronde, witachtige steel. Het knotsgedeelte staat rechtop, maar de steel is min of meer horizontaal, en via een "knik" aan de knots gehecht (3). Zowel de steel als de knots is enigszins doorschijnend. De vruchtlichamen hebben meestal een tamelijk spitse, maar in sommige gevallen een afgeronde top. Ze staan alleen of in gering aantal bij elkaar, en groeien dus niet in bundels.  De paddenstoel kan 7 à 8 centimeter hoog en 2 tot 4 millimeter dik worden. Hij is aan de binnenzijde hol. De soort is karakteristiek voor oud, schraal, bemost grasland dat niet door boeren wordt gebruikt (2,3). Men neemt aan dat het mycelium leeft van de afbraak van dood plantaardig materiaal. Knotszwammen hebben een wijde verspreiding: van Spitsbergen in het Noorden (7) tot het Middellandse Zeegebied (5), en  van West Europa tot ZO Azië (1).
 
Naam

De genusnaam Clavaria is afgeleid van het Latijnse woord clava dat "knots" betekent; de vruchtlichamen van dit genus zijn knotsvormig. De soortnaam falcata komt van het Latijnse woord falcatus en betekent "sikkelvormig". Dit heeft wellicht betrekking op de "knik" of "bocht" aan de onderzijde waardoor de paddenstoel behalve op een knots ook op een sikkel lijkt. Clavaria asterospora wordt door Nederlandse mycologen beschouwd als een synoniem van Clavaria falcata. Er zijn veel paddenstoelsoorten die op Calvaria falcata lijken, bijvoorbeeld de wormvormige knotszwam (Clavaria fragilis). Daarom hebben we achter de titel van deze pagina een vraagteken gezet. Om een knotszwam op naam te kunnen brengen is microscopisch onderzoek noodzakelijk.
 
Eetbaarheid/nut

 
De spitse knotszwam is misschien eetbaar, maar veel te klein en te zeldzaam om hem voor consumptie te verzamelen. Volgens de meeste mensen hebben de vruchtlichamen geen opvallende geur (6), maar volgens sommige waarnemers ruiken ze naar knoflook (1).

Waar gevonden
 
We hebben deze fraaie paddenstoel gevonden ten zuiden van het wandelpad dat vanaf het zuidwestelijk einde van de Sportlaan in westelijke richting door het Smitpark loopt. De zwammen stonden in een vochtige grazige berm, op een nogal kale plek waar het gras dun was en vermengd met mos. De gemeente had hier (in het najaar van 2013) snoeiafval van struiken en bomen neergegooid, en de vruchtlichamen stonden naast deze afvalhoop. De groeiplaats werd door bomen overschaduwd.

 Literatuur


1. Maneevun A, Sanoamuang N (2010) Monograph of eight simple-club shaped Clavaroid fungi from Nam Nao National Park based on morphological and molecular biological data. KKU Res J 15:258-270.
2. Milburn J a.o. Clavaria. Webdocument op en.wikipedia.org.
3. Oertel B, Fuchs HG (2001) Pilzfloristische Beobachtungen auf Magerwiesen und Halbtrockenrasen im linksrheinischen Mittelgebirge: Clavariaceen sowie weitere bemerkenswerte Asco- und Basidiomyceten. Z Mykol 67:179-212.
4. Oud M (2016) Paddenstoelen van schrale weiden, bermen en dijken ook in bossen. Webdocument op www.naturetoday.com.
5. Pancorbo F, Ribes MA (2010) Setas de dunas mediterráneas. Bol Soc Micol Madrid 34:271-294.
6. Ribes MA (2015 ) Clavaria falcata Pers. (C.asterospora) Webdocument op www.micobotanicajaen.com
7. Shiryaev AG, Mukhin VA (2010) Clavarioid-type fungi from Svalbard: Their spatial distribution in the European High Arctic. North American Fungi 5:67-84.
8. Studt O u.Ä. Keulchen. Webdocument op de.wikipedia.org.
9. Tanchaud P (2015) Clavaria asterospora Pat. Webdocument op www.mycocharentes.fr.
10. Weiße Spitzkeulchen. Webdocument op www.123pilze.de.

Terug naar de soortenlijst