Vaaggegordelde melkzwam

De vaaggegordelde melkzwam is een tamelijk zeldzame, middelgrote tot grote paddenstoel (hoeddoorsnee 6 tot 12 cm) die groeit bij populieren (of abelen), op zware kleigrond en bij witte abelen in de duinen, op kalkrijke zandgrond. In Duitsland kan hij soms ook bij eiken, beuken, haagbeuken of wilgen staan (2). In België groeit hij vooral bij populier, maar heel af en toe ook bij eik en kruipwilg (4) en in Frankrijk bij hazelaars (8) en coniferen (10). De bovenzijde van de hoed is bleekgeel en voorzien van smalle, okerkleurige concentrische ringen die vrij duidelijk of nogal vaag kunnen zijn. Het hoedcentrum is dikwijls donkerder van kleur dan de rest van het oppervlak, en de hoedrand is juist lichter. De hoed is aanvankelijk gewelfd, en later steeds meer trechtervormig verdiept met een golvende rand. De hoedhuid is in vochtige toestand kleverig en zijdeachtig glanzend. De plaatjes aan de onderzijde van de hoed zijn aanvankelijk witachtig, maar later bleekgeel met een vleugje roze tot okerbruin. Ze staan dicht opeen en zijn breed aangehecht, of lopen met een tandje langs de steel af. De steel is aan de basis wat dunner dan hogerop. Bij jonge vruchtlichamen is hij egaal bleekgeel van kleur maar later ontwikkelt hij geelbruine, bruine of kaneelkleurige vlekken (2). De verspreiding van de soort is nog onvoldoende bekend, maar hij komt in ieder geval voor in Europa, Noord AFrika, Noord Amerika, en Mexico (2). In Nederland, Duitsland, en België is de paddenstoel nogal zeldzaam (5,6,7), maar in Estland is hij algemeen (11).

De genusnaam Lactarius betekent "melkgevend" en is de aanduiding van een paddenstoel met melksap. De soortnaam evosmus is een samentrekking van de woorden eu (Gr. goed) en osmus, en betekent "goed ruikend" of "welriekend" (5). De fijngegordelde melkzwam (Lactarius zonarius) lijkt sterk op de vaaggegordelde en groeit ook op klei, maar bij eiken (3). De gekroesde melkzwam (Lactarius acerrimus) is een andere dubbelganger van de vaaggegordelde, maar ook die groeit bij eiken (10). Omdat er op onze vindplaats alleen populieren aanwezig waren en geen enkele andere boomsoort, nemen wij aan dat wij de vaaggegordelde melkzwam hebben gezien.

Vaaggegordelde melkzwammen smaken na enig kauwen erg scherp en zijn giftig. Ze bevatten bitterstoffen met een terpenoïde structuur die stoornissen van het maag-darmkanaal, duizeligheid en problemen met het zien kunnen veroorzaken (1). De geur van de paddenstoel is aangenaam, een beetje zurig, en doet denken aan fruit (2,4,5,6).

We hebben vaaggegordelde melkzwammen aangetroffen op een grazig terrein langs het Van Starkenborghkanaal ZZ, tussen het gebouw van de Tanderij en het jongerencentrum Avalon, onder monumentale populieren. In de afgelopen 14 jaar verscheen de paddenstoel het ene jaar in groot aantal, in andere jaren met slechts twee of drie exemplaren, en soms ook helemaal niet. In Noord Nederland schijnt de soort vooral voor te komen in het Groningse kleigebied en in Noordwest Friesland (3). Langs de Wierumerschouwsterweg ten westen van Adorp (Gr.) die is beplant met abelen is Lactarius evosmus dikwijls gevonden (9).

1. Blasser Zonenmilchling, Weißlicher Zonen-Milchling, Scharfer Pappel-Milchling, Wohlriechender Milchling. Document op 123pilze.de.
2. Blasser Zonen-Milchling. Document op de.wikipedia.org.
3. Bremer P (2005) De vaaggegordelde melkzwam in noordwest-Fryslân. Twirre 16:24-26.
4. De Lange R (2015) Paddenstoelen onder populier. Bertram (herfstnummer): artikel 8.
5. Denker M (1964) Seltene Milchlinge des südwestfälischen Berglandes (Die Milchlinge, Lactarii, und ihr Vorkommen in Westfalen, III). Westfälische Pilzbriefe 5(6):30-39.
6. Jahn H (1961) Die Milchlinge (Lactarii) und ihr Vorkommen in Westfalen (II). Westfälische Pilzbriefe 2(3):17-24.
7. Karasch P (2016) Willkommen im Anthropozän – Vergleich von Pilzartengemeinschaften an extensiven und intensiv bewirtschafteten Methusalem-Baumstandorten in Bernried am Starnberger See. Mycologia Bavarica 17:118-133.
8. Lactarius evosmus Kühner & Romagn. Document op champi-myco.fr/mycobux.
9. Raangs K, Somhorst I (2012) Paddenstoelennieuws uit Groningen - I. Groningen in vogelvlucht. Coolia 55:49-54.
10. Tanchaud P (2012) Lactarius evosmus Kühner. Document op mycocharentes.fr.
11. Tedersoo L, Suvi T, Larsson E, Köljalg U (2006) Diversity and community structure of ectomycorrhizal fungi in a wooded meadow. Mycol Res 110:734-738.