Voorjaarshoutzwam

De voorjaarshoutzwam (of "vroege houtzwam") is een schimmel die als saprofyt leeft op dood hout, waarin hij witrot veroorzaakt (5). Volgens de meeste mycologen zou hij alleen gedijen op loofhout: takken, stammen en stronken van els, wilg, populier, berk, beuk, zoete kers en eik (3,11). Volgens een Russisch artikel kan hij echter ook op dennenhout verschijnen (10) en wijzelf hebben hem ook één maal aangetroffen op een liggende stam van een den, aan de rand van een vennetje. De hoed van de paddenstoel is 3 tot 6 (maximaal 10) cm breed, aan de bovenzijde olijfbruin tot grijsbruin van kleur en fijn viltig of beschubd. Het hoedoppervlak kan vage concentrische kleurzones hebben. Het is aanvankelijk bol om zich later vlak uit te spreiden, waarbij er een deuk in het midden ontstaat. De onderkant van de hoed is wit tot cremekleurig en voorzien van kleine poriën (5 tot 6 per mm) die enigszins langs de steel aflopen. De steel van de hoed heeft in jonge toestand een wit viltig oppervlak, maar de viltige steelbedekking scheurt open wanneer de paddenstoel groeit waardoor de donkere onderlaag zichtbaar wordt en er een netpatroon van donkere vierkantjes op de steel ontstaat (4,11). Het mycelium van de paddenstoel heeft een voorkeur voor biotopen met een hoge bodem- en luchtvochtigheid. Daarom groeien voorjaarshoutzwammen dikwijls in de buurt van water (bij beekoevers, in broekbossen, of in schaduwrijke, vochtige hellingbossen) (5,11). Behalve de normale groeivorm van de paddenstoel komen er ook exemplaren voor met een sterk afwijkende (trametoïde, d.w.z. elfenbankjes-achtige) vorm. Die hebben dan geen enkele - of nauwelijks een - steel en zien er uit als een van het substraat uitstekende richel met poriën aan de onderzijde (12). Tussenvormen van het "polyporoïde" en "trametoïde" type zijn ook waargenomen (12).

De genusnaam Polyporus betekent "met veel poriën", de soortnaam ciliatus "behaard". Lentinus substrictus, Boletus substrictus, Polyporus guarapiensis, Polyporus saitoi, Polyporus ustalis en Polyporus zonatus zijn synoniemen van Polyporus ciliatus (3,12). Volgens een Japans artikel is Polyporus saitoi echter een afzonderlijke soort (6). Polyporus lepideus is een ander synoniem (5). Op grond van genetisch onderzoek en nomenclatorische regels moet de paddenstoel Lentinus substrictus gaan heten (3). Vruchtlichamen van de winterhoutzwam lijken op die van de voorjaarshoutzwam, maar hebben aanzienlijk grotere poriën aan de onderzijde en een gladdere steel (4,7,8).

Vruchtlichamen van de voorjaarshoutzwam ruiken aangenaam (7), maar zijn voor mensen niet eetbaar (4,5,8). Het mycelium van de voorjaarshoutzwam was betrokken in een onderzoek naar het vermogen van schimmels om kleurstoffen en pesticiden af te breken (9). Volgens een Zwitsers onderzoek is de schimmel in staat om samen te werken met bacteriën ten einde de zuurgraad van het substraat te verhogen (1,2).

1. Guggiari M, Bloque R, Aragno M, Verrecchia E, Job D, Junier P (2011) Experimental calcium-oxalate crystal production and dissolution by selected wood-rot fungi. Int Biodet Biodegr 65:803-809.
2. Guggiari M, Martin G, Aragno M, Verrecchia E, Job D (2011) Assessment of the collaboration between fungi and bacteria during the oxalate-carbonate pathway in microcosms. Abstract, III International Conference on Environmental, Industrial and Applied Microbiology.
3. Gutter A, Coene P (2020) Vroege houtzwam - Lentinus substrictus. Document op www.allesoverpaddenstoelen.nl [Padenstoel van de maand, Mei 2020]
4. Maiporling. Document op www.123pilzsuche-2.de.
5. Mai-Stielporling. Document op de.wikipedia.org.
6. Matozaki T, Hattori T, Kuwahara T, Boonlue S, Maekawa N, Nakagiri A, Endo N, Sotome K (2019) First report of Polyporus ciliatus in Japan, and taxonomic re-evaluation of synonymous species described from Japan. Mushroom Sci Biotechnol 27:140-147.
7. Merino Alcántara D (2015) Polyporus ciliatus. Document op www.micobotanicajaen.com.
8. Polypore cilié. Document op mycorance.free.fr/valchamp.
9. Rigas F, Dritsa V, Doulia D, Ramirez-Zamora RM (2006) Evaluation of selected Polyporaceae and Ganodermataceae fungi as potential pollutant degraders. WSEAS Trans Environ Dev 5:475-482.
10. Vlasenko VA,Vlasenko AV (2015) Diversity, distribution and ecology of the genus Polyporus south of Western Siberia (north Asia). Curr Res Envir Appl Mycology 5:82-91.
11. Vroege houtzwam. Document op nl.wikipedia.org.
12. Zmitrovich IV, Vlasenko VA, Stavishenko IV, Vlasenko AV (2019) A stipe reduction series in Lentinus substrictus (= Polyporus ciliatus) (Polyporaceae, Agaricomycetes). Mikologiya i Fitopatologiya 53:319-322.